Łosoś atlantycki

Łosoś jest rybą dwuśrodowiskową, anadromiczną, tzn. że dorosłe osobniki żyją w słonych wodach, lecz tarło odbywają w swych macierzystych rzekach – w wodzie słodkiej.

Tarło trwa od października do stycznia przy temperaturze poniżej 6oC, w górnych odcinkach rzek – wąskich, płytkich potokach o szybkim prądzie i czystej wodzie, nad kamienistym lub żwirowatym dnie. Zapłodnione jaja umieszczane są w specjalnych gniazdach i przysypywane żwirowatym kopcem, gdzie dojrzewają przez parę miesięcy.

W zależności od temperatury wody wylęg następuje w marcu lub kwietniu. Wylęgające się larwy mają duży woreczek żółciowy, dzięki któremu odżywiają się przez okres 6-7 tygodni, pozostając w tym czasie nieruchomo w kopcu. Następnie przechodzą do toni wodnej i zaczynają aktywne żerowanie. W okresie pobytu w wodzie słodkiej narybek odżywia się drobną fauną bezkręgowców. Głównie są to larwy jętek, widelnic, chruścików oraz kiełże, mięczaki i owady z powierzchni wody. W miarę wzrostu zaczynają zjadać mniejsze ryby. W rzece narybek przebywa od 1 roku do 3 lat. W tym czasie osobniki młodociane ubarwione są na zielonkawo-żółto lub oliwkowo-zielonkawo. Ich ciało pokryte jest charakterystycznymi ciemnymi, owalnymi plamami narybkowymi wzdłuż boków ciała.

W miarę upływu czasu, młody łosoś przesuwa się z górnych odcinków rzek w pobliże obszarów przyujściowych. W okresie wiosennym następuje proces „smoltyzacji”, czyli przystosowania ryby do zmiany środowiska słodkowodnego na słonowodne. Trwa to około jednego miesiąca. W tym czasie ryby przybierają też charakterystyczna srebrną barwę.

Po rozpoczęciu życia w morzu, łosoś odżywia się skorupiakami oraz młodzieżą innych ryb, m. in. śledziami, szprotami, gromadnikami czy dobijakami. Podczas pobytu w morzu osobniki dorosłe mają brzuch jasnosrebrzysty, boki srebrzyste, a grzbiet ciemnosrebrzysty lub oliwkowosrebrzysty Po średnio 2 latach spędzonych w słonej wodzie oraz osiągnięciu dojrzałości płciowej, dorosły już łosoś powraca do rodzimej rzeki gdzie wraz z innymi osobnikami odbywa tarło. Powrót do rzeki następuje z reguły wczesną jesienią. W tym czasie łososie przestają pobierać pokarm. W drodze do górnego odcinka rzeki muszą pokonać wiele przeszkód - wartki nurt, kłusownicy, stopnie wodne oraz inne urządzenia hydrotechniczne przegradzające rzeki. Po wędrówce liczącej setki kilometrów dotrą do odpowiedniego punktu w górnej części rzeki, łososie przystępują do tarła, a cały cykl rozpoczyna się od nowa. Po tarle niektóre osobniki umierają z wycieńczenia, inne powracają do morza. Możliwe jest kilkukrotne wzięcie udziału w tarle przez tego samego osobnika, zazwyczaj samicę.

Dorosłe łososie dorastają do 130 cm długości, osiągając wagę od 6 do 24 kilogramów. Ich ciało ma wydłużony kształt, nieznacznie bocznie ścieśnione. Na ich ciele dobrze widoczna jest linia boczna. Na grzbiecie w tylnej części ciała występuje charakterystyczna dla ryb łososiowatych drobna płetwa tłuszczowa. Łososie posiadają dużą głowę z mocno uzębioną paszczą.

Łosoś bałtycki jest odmianą łososia atlantyckiego (Salmo salar), którego ogólny zasięg występowania obejmuje obszar północnego Atlantyku. Przed tysiącami lat niewielka liczba przedstawicieli tego gatunku przepłynęła Cieśniny Duńskie i przystosowała się do życia w słabo zasolonych wodach Bałtyku oraz w wpływających do niego rzekach. Obecnie nie stwierdza się wychodzenia łososia bałtyckiego poza obszar Bałtyku.

Wraz z rozwojem przemysłu i wzrostem liczby ludności rozpoczął się proces pogarszania warunków bytowania dla wszystkich gatunków ryb, zwłaszcza wrażliwych ryb łososiowatych. Zabudowa hydrotechniczna rzek, prace regulacyjne niszczące ostoje i tarliska ryb, znaczne zanieczyszczenia i biodegradacja wód, a także rabunkowa gospodarka rybacka i kłusownictwo, to główne przyczyny wyginięcia łososia w Polsce.

Ostatnie wchodzące na tarło łososie w polskich rzekach obserwowano na początku lat 80. Obecnie prowadzi się liczne zarybienia polskich rzek łososiem, zapoczątkowane w ramach restytucji gatunku w 1985. Po wielu latach zrozumiano jednak, że to nie jedyny, a zarazem nie tak doskonały sposób na skuteczne odtworzenie samorozradzających się, dzikich populacji tej ryby. Celem nadrzędnym jest zdecydowany wzrost naturalnego tarła łososia i aby osiągnąć ten cel, należy większy nacisk położyć na ochronę szlaków migracyjnych ryb, renaturyzację rzek oraz likwidację lub modernizację barier istniejących na rzekach w postaci gęstej zabudowy hydrotechnicznej, uniemożliwiającej łososiom odbycie tarła.